Πως αλλάξαν οι διατροφικές μας συνήθειες στην καραντίνα. Πως θα περάσουμε σε μια νέα πραγματικότητα; Τι να προσέξουμε ; Τι να αποφύγουμε;  Πως να βοηθήσουμε τον εαυτό μας να επανέλθει!

 Κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού στο σπίτι περάσαμε έντονες στιγμές με το να σκεφτόμαστε την σοκολάτα που είχαμε στο ντουλάπι μας ή τα πατατάκια που αποθηκεύσαμε. Άλλες φορές αφιερώσαμε τον άπλετο χρόνο στο να φτιάξουμε τα φαγητά, τα γλυκά που δεν είχαμε πριν το χρόνο να το κάνουμε και φυσικά ενδώσαμε στους γευστικούς πειρασμούς.

Και σαν συνέπεια από όλη αυτή την περίοδο που κλειστήκαμε στα σπίτια μας, είδαμε κάποιοι τον εαυτό μας με παραπάνω κιλά και ένα σωρό ενοχές που συνοδεύουν αυτή τη συμπεριφορά μας.

Οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν θέματα με τη διατροφή γενικά, συνήθως έχουν κι άλλα θέματα. Θα μπορούσαμε να φανταστούμε το θέμα της διατροφής ως την κορυφή από ένα παγόβουνο όπου το πάνω μέρος που είναι και ευδιάκριτο είναι τα κιλά μας, το αποτέλεσμα μιας συμπεριφοράς μας. Και το κάτω μέρος του παγόβουνου είναι εκείνο που δε βλέπουμε και δεν κατανοούμε και αφορά τις ασυνείδητες συμπεριφορές μας.

Να προσθέσουμε πως το θέμα των διατροφικών διαταραχών είτε πρόκειται για την βουλιμία είτε πρόκειται για την ανορεξία είναι πολυπαραγοντικό και χρειάζεται μια συνολική αντιμετώπιση. Κάτι τέτοιο γίνεται άλλωστε και στο ιατρείο παχυσαρκίας στην Α’ ΠΡΠ  της Ιατρικής Σχολής στο  νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ  όπου συντονίζουμε ομάδες μαζί με τον ψυχίατρο Γιώργο Νικολάου. Υπεύθυνος του ιατρείου είναι ο καθηγητής παθολογίας κ. Απόστολος Χατζητόλιος και ο αναπληρωτής καθηγητής παθολογίας Χρήστος Σαββόπουλος. Βέβαια η λειτουργία του ιατρείου έχει ανασταλεί από το Μάρτιο και περιμένουμε νεότερα για το πως θα συνεχιστεί η λειτουργία του.

 Εκείνο που πυροδοτήθηκε κατά τη διάρκεια της καραντίνας σε πολλούς από μας είναι ένα διαρκές τσιμπολόγημα.

 Γιατί μπορεί να συνέβη κάτι τέτοιο;

Καταρχήν βρεθήκαμε εκτεθειμένοι σε άφθονη τροφή που υπήρχε στα ντουλάπια μας, εκτεθειμένοι στις εικόνες συνανθρώπων μας στα social media, να μαγειρεύουν και να εξασκούν τις  ζαχαροπλαστικές τους δεξιότητες.

Από τη μια υπήρχε η τάση του να μαγειρεύουμε παραπάνω από την άλλη όλες οι προτροπές από γυμναστές και διατροφολόγους να προσέχουμε τη διατροφή μας, να αθλούμαστε και όλα αυτά μας μπέρδεψαν ακόμη περισσότερο.

Γιατί όμως τσιμπολογάμε;

Μέσα στο διάστημα που μείναμε κλεισμένοι στο σπίτι, με την απειλή ενός αόρατου ιού που έχει απλωθεί σε όλο τον πλανήτη, ήταν φυσικό να νιώθουμε ένα έντονο στρες. Όταν όμως νιώθουμε στρες, αυξάνεται η έκκριση κορτιζόλης στο αίμα, η σεροτονίνη η οποία συνδέεται με την αίσθηση της ηρεμίας πέφτει, και μειώνεται και η ντοπαμίνη η οποία είναι η ορμόνη της επιβράβευσης καθώς δεν έχουμε πια τη δυνατότητα να κάνουμε πράγματα που μας έδιναν ευχαρίστηση, και ικανοποίηση, όπως μια βόλτα έξω με τους φίλους μας, ένα γεύμα σε ένα εστιατόριο, μια παράσταση σε ένα θέατρο, μια μουσική συναυλία, μια βόλτα στη θάλασσα.

 Από την άλλη, δεν μπορούσαμε και ακόμη δεν μπορούμε να αγκαλιάσουμε τους αγαπημένους μας ανθρώπους, γονείς, φίλους, παιδιά, εγγόνια και έτσι αυτό που μας δίνει νόημα ως είδος για να ζήσουμε, αυτή την περίοδο είναι επικίνδυνο για την υγεία μας.

 Με το άγγιγμα και την αγκαλιά ο εγκέφαλός μας εκρίει την ορμόνη της ωκυτοκίνης κάτι που δεν μπορεί να συμβεί αυτό το διάστημα με αποτέλεσμα όλος ο οργανισμός να μπαίνει σε “λειτουργία επιβίωσης”. Δεν παίρνω χαρά, δεν παίρνω ικανοποίηση, δε νιώθω ασφάλεια, και τότε στρέφομαι στην τροφή.

Υπάρχει μια διαφορά ανάμεσα  στη βιολογική πείνα και στην ψυχολογική πείνα. Η βιολογική πείνα έχει να κάνει με το πραγματικό αίσθημα της πείνας, όταν νιώθω το στομάχι μου να γουργουρίζει και θέλω να φάω.

Η ψυχολογική πείνα είναι κάτι διαφορετικό και μπορώ να την ξεχωρίσω από την βιολογική, καθώς τη στιγμή που θέλω να φάω κάτι, δεν είναι γιατί πεινάω.  Κάτι άλλο νιώθω μέσα μου που προφανώς εκείνη τη στιγμή προσπαθώ να ικανοποιήσω ή να καλύψω με το φαγητό. Η τροφή αποτελεί το σύμπτωμα και οι αιτίες είναι βαθύτερες.

 Βέβαια καθώς οι εποχές που διανύουμε είναι πρωτόγνωρες, δεν είναι καλό να κατηγορούμε τον εαυτό μας επειδή φάγαμε λιγάκι παραπάνω. Είναι σημαντικό να είμαστε πιο επιεικής με τον εαυτό μας και να το δείχνουμε μεγαλύτερη κατανόηση και αποδοχή καθώς το σημαντικό αυτή την στιγμή δεν είναι το πως φαίνεται το σώμα μας, αλλά το πως θα διαχειριστούμε αυτή την αλλαγή που συμβαίνει σε όλο τον πλανήτη και την μετάβαση σε νέες συνθήκες σε όλα τα επίπεδα της ζωής μας.

Πιο ευάλωτες ομάδες είναι εκείνες των ανθρώπων που είναι επιρρεπείς σε δυσλειτουργικά μοτίβα όσον αφορά το θέμα του φαγητού, του βάρους, και της εικόνας του σώματος. Είναι πιθανόν λοιπόν και μετά το τέλος της καραντίνας να υπάρχει μια έξαρση στις διατροφικές διαταραχές ιδιαίτερα της βουλιμίας ως συνέπεια όλων των παραγόντων που αναφέραμε προηγουμένως .

 Ας δώσουμε λοιπόν το χρόνο να προσαρμοστούμε στις νέες συνθήκες και να αρχίσουμε να φροντίζουμε ξανά τον εαυτό μας, με πιο ισορροπημένη διατροφή, άσκηση, αγάπη και αποδοχή του εαυτού μας γι’ αυτό που είναι.

Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε και να αντιμετωπίσουμε κάποιες συμπεριφορές που γίνονται αφορμή για φαγητό ανάμεσα στα γεύματα. Συνήθως η αφορμή για να φάει κανείς κάτι επιπλέον ανάμεσα στα γεύματα είναι αρνητικά συναισθήματα όπως η ανία, το άγχος, η κατάθλιψη και ο θυμός. Δεν είναι τυχαίες και οι εκφράσεις που χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να εκφράσουμε κάτι που δεν έχει ειπωθεί :

Το κατάπια κι αυτο

Μπούκωσα οταν ….

Αφορμή μπορεί να αποτελούν διάφορες καταστάσεις, παραδείγματος χάριν να μην έχω τίποτα να κάνω, να πιέζομαι πολύ στη δουλειά μου, να έχω τσακωθεί με έναν φίλο μου ή φίλη τον /την σύντροφο μου  κ.λ.π.  Συνήθως τότε καταφεύγουμε κάποιοι  από εμάς στο φαγητό ενώ θα πρέπει να βρούμε τρόπους να αντιμετωπίσουμε και να διαχειριστούμε την αρνητική μας διάθεση χωρίς να καταφύγουμε στο φαγητό.

Για να το κάνω αυτό είναι σημαντικό να χρησιμοποιήσω την αυτοπαρατήρηση.

Και στη συνέχεια καλό θα ήταν να δεχτώ και να αντέξω αυτή την αρνητική διάθεση ιδίως  αν αυτή δεν μπορεί να μετριαστεί άμεσα. Μπορούμε να θυμώνουμε καμιά φορά, καθώς ο θυμός είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας και είναι σωστό να μπορούμε να τον εκφράζουμε σε ορισμένες καταστάσεις.

 Αν αντέξουμε τα αρνητικά μας συναισθήματα, αυτά έχουν την τάση σιγά-σιγά να φθίνουν. Μπορούμε δηλαδή κατά κάποιο τρόπο να “επιπλέουμε” στην αρνητική διάθεση καθυστερώντας λίγο να δώσουμε μια απάντηση σε αυτήν.

Πως αντιμετωπίζουμε όμως την αρνητική διάθεση;

Μια καλή τεχνική, είναι αυτή της απόσπασης της προσοχής, π.χ  Ένας περίπατος, ένα ντους, ένα τηλεφώνημα με μια φίλη…

Μια άλλη τεχνική είναι να προσπαθήσουμε να βελτιώσουμε την διάθεσή μας, να κάνουμε δηλαδή κάποιες δραστηριότητες που ρυθμίζουν τη διάθεσή μας, να ακούσουμε μουσική, να διαβάσουμε ένα βιβλίο που μας αρέσει,, να κάνουμε ένα ζεστό μπάνιο, να ασχοληθούμε με την κηπουρική, και άλλα.

 Συχνά μπορεί κάποιος να παρουσιάζει βουλιμικά επεισόδια είτε για την νιώθει ανία,  άγχος κατάθλιψη, θυμό.

Είτε γιατί μπορεί κάποιες μέρες να τρώει ελάχιστα ή καθόλου με αποτέλεσμα να νιώθει σωματική ή ψυχολογική στέρηση η οποία με τη σειρά της ενισχύει το υπερβολικό φαγητό.

 Άλλοι πάλι προσπαθούν να συμμορφωθούν σε ακραίους διαιτητικούς κανόνες και τηρούν μια στάση απόλυτη βλέποντας τα όλα άσπρα μαύρα, με αποτέλεσμα να εγκαταλείπουν την προσπάθεια μόλις παραβιάσουν κάποιον κανόνα.

 Εκείνο που παρατηρούμε στους ανθρώπους που κάνουν βουλιμικά επεισόδια, ή αλλιώς υπερφαγικα επεισόδια, είναι πως καταναλώνουν μέσα σε ένα δίωρο μια ποσότητα θερμίδων που κυμαίνεται από 1000 μέχρι 2000 έως και 8000 θερμίδες. Όταν συμβαίνει αυτό, από τις ενοχές που νιώθουν προσπαθούν την επόμενη μέρα να μη φάνε καθόλου, προσπαθώντας να εξισορροπήσουν την “κακή συμπεριφορά” με αποτέλεσμα λόγω των υπογλυκαιμικών επεισοδίων, το υπερφαγικό επεισόδιο να επαναληφθεί, ιδιαίτερα τις βραδινές ώρες και να παγιώνεται έτσι ένας φαύλος κύκλος συμπεριφοράς.

 Ακόμη λοιπόν κι αν έχουμε κάνει ένα υπερφαγικό επεισόδιο την επόμενη μέρα φροντίζουμε να κάνουμε πέντε γεύματα την ημέρα, ισορροπημένα, για να ρυθμίσουμε έτσι το βιολογικό κομμάτι της πείνας. Και μετά να δούμε τι είναι αυτό που νιώθουμε μέσα μας, και μας ωθεί στο να  θέλουμε να φάμε.

 Μια καλή τεχνική είναι να αναβάλουμε στην αρχή για ένα τέταρτο να φάμε αυτό που μας έχει μπει στο μυαλό. Με αυτό τον τρόπο δίνουμε το περιθώριο στον εαυτό μας ίσως να ξεχαστεί με κάτι που θα  καταπιαστεί εκείνη τη στιγμή, είτε γιατί μπορεί να μας πάρει τηλέφωνο κάποιος φίλος μας και να μιλήσουμε και να περάσει η στιγμή που είχαμε αυτή την ακατάπαυστη επιθυμία να φάμε κάτι, είτε με το να ξεχαστούμε κάνοντας κάτι άλλο.

Αν παρόλα αυτά δε μας περάσει αυτή η έντονη επιθυμία που έχουμε για να καταναλώσουμε τροφή δεν πειράζει τελικά να φάμε αυτό που επιθυμούμε, αρκεί να προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε τι συμβαίνει μέσα μας εκείνη τη στιγμή και παρόλο που δεν πεινούσαμε θέλαμε επειγόντως να φάμε κάτι. Πως νιώθαμε; τι ανάγκες είχαμε; και την κάναμε για αυτές;

Τώρα που έχουμε τη δυνατότητα να βγαίνουμε έξω από το σπίτι μας, μιας και  ήρθε και το καλοκαιράκι και οι συνθήκες  ευνοούν περισσότερο, και μπορούμε να περπατήσουμε, να αθληθούμε, να πάμε στη θάλασσα και να δώσουμε στον εαυτό μας μικρές χαρές που είχαμε στερηθεί τόσο έντονα, είναι καλό να δώσουμε χρόνο στον εαυτό μας να προσαρμοστούμε στην νέα πραγματικότητα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε, να αποδεχτούμε πως το τσιμπολόγημα και το παραπάνω φαγητό, ήταν για πολλούς από εμάς ένας τρόπος να αντιμετωπίσουμε τις ιδιαίτερα στρεσογόνες συνθήκες της καραντίνας και της απειλής τις ίδιες μας της ζωής καθώς επίσης και  της καθημερινότητάς μας όπως την ξέραμε μέχρι σήμερα.

 Κι αν νιώθουμε πως δυσκολευόμαστε μπορούμε να ζητήσουμε τη βοήθεια των ειδικών που είναι εκεί και μπορούν να μας προσφέρουν τις γνώσεις τους και την στήριξή τους. Ας είμαστε καλοί με τον εαυτό μας και στου μιλάμε με αγάπη και αποδοχή γιατί είναι η “βροχούλα που κάνει τα λουλούδια να μεγαλώσουν, όχι η καταιγίδα.”

 

Αιμιλία Αξιωτίδου, Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια, Ψυχοπαιδαγωγός, Επιστημονικός Συνεργάτης ΑΠΘ, Ιατρική Σχολή, ΑΧΕΠΑ , Ιατρείο Παχυσαρκίας, Διακοπής Καπνίσματος, Μεταβολικού και Αγγειακού κινδύνου.